Küresel eğitim standartlarına nazaran, ülkemiz nüfusuna oranla çok az gencimiz bilim insanı oluyor. Gelişmiş ülkelerin, dünyanın neresinde olursa olsun bu beyinleri avladıklarını biliyoruz. Türkiye’de yetişmiş bir genç, muhakkak bir noktadan sonra yurt dışına çıkmaya mecbur kalabiliyor. Eminiz ki insanlığın gelişimi için ter döken bu insanların çok değerli bir kısmı, ülkemizden ayrılmak istemezdi.
Bilimsel gelişmeleri takip etmek için illaki bilime ilgi duymak gerekmiyor. Bu, aslında her vatandaşın vazifesi. Pekala biz Türk bilim insanlarının ne üzerine çalıştıklarını, nasıl muvaffakiyete ulaştıklarını, insanlığa ne üzere katkılar sunduklarını biliyor muyuz? Onları ne kadar tanırsak, çalışmak için o kadar çok ilham kaynağımız olur.
Listemizde yer alan Türk bilim insanlarının bir kısmını duymuş olabilirsiniz, lakin emin olun ki duymadıklarınız da var.
Astrofizikçi Feryal Özel:
Günümüz astronomi dünyasının en ileri gelen bilim insanlarından olan Feryal Özel, başarılarla dolu bir mesleğe sahip. Annesi ve babası bir tabip olan Özel, Üsküdar Amerikan Lisesi’ni tamamladıktan sonra Columbia Üniversitesi Uygulamalı Matematik ve Fizik bölümünden ikincilikle mezun oldu. Danimarka Niels Bohr Enstitüsü’nde yüksek lisans, Harvard Üniversitesinde de teziyle büyük yankı uyandıran doktora eğitimini tamamladı.
NASA’da araştırmacı olarak vazife yaptıktan sonra Arizona Üniversitesinde astrofizik dersleri veren Özel, 2013 yılında Amerikan Astrofizik Derneği tarafından en başarılı astrofizikçilere verilen Maria Goeppert ödülünün de sahibi. Kendisi Türk Bilim Akademisi’nin de üyeleri ortasında bulunuyor.
Moleküler Biyolog Aziz Sancar:
Eğitim konusunda imkansızlıklarla boğuşup, göğsümüzü kabartan başarılara ulaşarak örnek teşkil eden Aziz Sancar, Mardin’in Savur ilçesinde dünyaya geldi. Muhtemelen Nobel Kimya Ödülü’nü alana dek çoğu vatandaşımız adını duymamıştı. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirdikten sonra Sancar, moleküler biyolojiye yöneldi. Teksas ve Yale üniversitelerinde tezleriyle gündem yarattı. DNA tamiri, biyolojik saat, kanser tedavisi üzere mevzular üzerine 288 bilimsel makale ve 33 kitap yayınladı.
Hasar gören DNA’ların hücreler tarafından nasıl yenilendiklerini haritalandıran çalışmasıyla 2015 yılında Nobel Ödülü’ne layık görüldü.
Matematikçi Cahit Arf:
10 TL’lik banknotlarımızın gerisinde resmi bulunan Ordinaryus Prof. Dr. Cahit Arf, matematik alanındaki çalışmalarıyla biliniyor. Bilim dünyasında Arf Sabiti, Arf Halkaları ya da Arf Sarmalları olarak bilinen matematiksel buluşun sahibi. Alman matematikçi Helmut Hesse ile birlikte Hesse-Arf Kuramı’nı geliştirdi. 1997 yılında, 87 yıllık ömrüne çok şey sığdıran Cahit Arf, ağır bir kalp rahatsızlığı sonucunda yaşama gözlerini yumdu.
Tarihçi Afet İnan:
Atatürk’ün manevi kızı olan Afet İnan, genç cumhuriyetin yetiştirdiği en iyi sosyal bilimcilerdendir. Bursa Kız Öğretmen Okulu’nu tamamladıktan sonra henüz 17 yaşındayken öğretmenlik yapmaya başlayan İnan, Atatürk tarafından keşfedildikten sonra lisan eğitimi almak için yurt dışına gönderildi.
Aldığı eğitimle ülkenin en güzel tarihçilerinden birisi olan Afet İnan, Türkiye’ye döndüğünde Türk Tarih Kurumunun kuruluşu ve açılışında büyük rol üstlendi. Birebir vakitte öğretmenlik yapmaya da devam eden ve akademik eğitimini ilerletip 1950 yılında tarih profesörü olan Afet İnan, 1985 yılında ortamızdan ayrıldı.
Afet Hoca bir yerden tanıdık geldi mi?
Dermatolog Hulusi Behçet Uz:
Çalışmalarıyla “Tıp Bilgini” olarak ünlenen Hulusi Behçet, Atatürk’ün arkadaşlarından olan Ahmet Behçet’in oğluydu. Eğitimini, babasının vazife için gittiği Beyrut’ta almaya başladı. Sonrasında Askeri Tıbbiye’den mezun olana dek doktor olmak için çalıştı. Gülhane Askeri Hastanesi’nde eğitimine devam etti. I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda, Edirne, Eskişehir ve Kırklareli’ndeki hastanelerde dermatolog olarak çalıştı.
1933 yılına kadar kendisini Avrupa’da geliştirip, öğrendiklerini Türkiye’de uygulamaya başlayan Uz, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Deri Hastalıkları ve Frengi kliniğini kurdu. Akademik hayatına devam eden Uz, profesör unvanını alan ilk Türk akademisyen oldu. Tıp dünyasında Hipokrat’tan bu yana kesin olarak tanımlanamayan bir hastalığın üzerine çalıştı. Bugün o hastalık Behçet hastalığı, Tristymtom Behçet adıyla anılıyor.
Sümerolog Tarihçi Muazzez İlmiye Çığ:
İnsanlık tarihinin en gizemli toplumlarından olan Sümerler hakkında dünyaca bilinen çalışmalara imza atan Muazzez İlmiye Çığ; Sümer, Akad ve Hitit dilleri üzerine bir uzman. Aynı toplumların lisanlarına, kültürlerine ve inançlarına yönelik 13’ten fazla kitabı var. Çığ, bilhassa Tarih Sümerle Başlar kitabıyla büyük yankı uyandırdı. Kendisi bugün 108 yaşında bir çınar.
Sosyolog Şerif Mardin:
Bilimin yalnızca sayılardan ibaret olmadığını kanıtlayan Türk bilim insanlarından Şerif Mardin, toplum bilimi alanındaki çalışmalarda Türkiye’ye pek çok kavram kazandırdı. Galatasaray Lisesi’nin akabinde Stanford Üniversitesi Siyasal Bilimler Kısmı’nı bitirdi. Birebir üniversitede Osmanlı tarihi üzerine yaptığı çalışmalara isminden kelam ettirdi. 1954 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi’ne dönerek, deneyimlerini burada kullanmaya başladı. Kısa periyodik siyasi mesleğinin akabinde Boğaziçi Üniversitesi İİBF Sosyoloji Bölümü’nü kurdu.
2007 yılında, çabucak hemen herkesin duyduğu “mahalle baskısı” terimini birinci kere Şerif Mardin gündeme getirdi. Bugün toplumsal bilimlerin Türkiye’de bilimsel olarak geldiği noktada, Mardin’in katkıları yadsınamaz.
Fizik Mühendisi ve Mucit Canan Dağdeviren:
Yeni kuşak Türk bilim insanları ortasında yer alan Canan Dağdeviren, Harvard Üniversitesi Genç Akademi üyeliği bulunan birinci Türk. Giyilebilir teknoloji, esnek elektronik aygıtlar ve yeni kuşak devreler üzerine MIT Media Lab’da araştırmacı olarak misyon yapan Dağdeviren, cilt kanserini tespit edebilen giyilebilir kalp çipini icat etti.
Biyokimyager Naşide Beğenilen Durmuş:
38 yaşında olan Durmuş, çocukken yaşadığı bir hastalığa karşı savaşmak için Standford Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Bölümü’nde araştırma görevlisi oldu. Maksadında peşi sıra başarıya ulaşan genç bilim insanı, kanserin erken teşhis üzerine yaptığı çalışmalarla ismini duyurdu. MIT Technology Review tarafından “tıpta ve biyolojide çığır açan lider” olarak tanımlandı.
Tıp Hekimi Türkan Saylan:
Türkan Saylan, Türk tıp tarihinin en tesirli hekimlerinden ve araştırmacılarından birisidir. 1963 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde, Dermatoloji Kısmı Anabilim Kolu Başkanlığı’nı yaptı. 1976 yılında cüzzam araştırmalarına başladı, 1986’da artık memleketler arası bir kimliğe bürünmüş araştırmacı olarak, Hindistan’da Ghandi Ödülü’ne layık görüldü. Bayanların eğitim hayatındaki yerini ziyadesiyle önemseyen Saylan, bu mevzuda toplumsal teşebbüslerde bulundu. 1989 yılında, Çağdaş Ömrü Destekleme Derneği’ni kurdu, uzun mühlet boyunca genel başkanlığını yürüttü. Türkan Saylan, 18 Mayıs 2009 yılında ortamızdan ayrıldı.
Fizikçi Mete Atatüre:
Cambridge Üniversitesinde kuantum fiziği üzerine çalışan Prof. Dr. Mete Atatüre, Stephen Hawking’in yetiştiği okulda bilime katkıda bulunuyor. Işık sesinin gürültüsünü ölçen, bu çalışmasını yaptığı takımıyla birlikte tarihe geçen Atatüre, cihanın bir öteki köşesinde, farklı bir ömür formunu bulma ihtimalimizin çok yüksek olduğunu düşünüyor.
Kimyager Oktay Sinanoğlu:
2015 yılında ortamızdan ayrılan Oktay Sinanoğlu, yalnızca kimya alanına ait çalışmalarıyla değil, Türk lisanına yönelik niyetleriyle de biliniyor. Babası, İtalya’da başkonsolos olan Sinanoğlu, küçük yaşlarda Türkiye’ye dönüş yapıp eğitimine burada devam etti. 1955 yılında Kaliforniya’daki Berkeley Üniversitesinden mezun oldu. Sonraki yıl, burs kazandığı MIT’de yüksek lisans yaptı. Yale Üniversitesinde kimya alanında profesörlük ünvanına kavuşan en genç bilim insanı hala Sinanoğlu’dur. Japonya ve Türkiye’de pek çok bilim kuruluşuna ve üniversiteye de danışmanlık yaptı. Türkçenin özgünleşmesi ve arındırılması için pek çok teklif çalışmasında da bulundu.
