1933’ten başlayarak tam 1979’a kadar tüm liselerde zarurî bir ders olarak okutulan ve kitabını Ali Yar Bey’in yazdığı kozmografya, Atatürk’ün bu ülkeye kazandırdığı en değerli bedellerden birisiydi.
Kopernik, Galileo’dan gezegenler, uzay, kara delik hakkında her şeyi ele alan bu ders, okutulması zorunluyken 1979’dan sonra müfredattan kaldırılmıştır. Hem siyasi hem askeri bir karakter olup hem de bilime bu kadar değer veren Atatürk, bilimin içinde yetişen kuşaklar yetiştirilmesi için elinden geleni yapmıştı.
Yeni kurulan Cumhuriyet’in eğitimli kuşaklar yetiştirmesi için Atatürk, verdiği talimatlarla yazılan “Kozmografya” kitabını tüm liselere mecburî kılarak Türkiye’nin birinci astronomi kitabının yazımına da öncülük etti.
Ülkenin tek kurtuluşunun bilime dayalı eğitim ve öğretim olduğu öngörüsüne sahip olan Ulu Lider Atatürk, bağımsızlık çabasından sonra kurduğu Cumhuriyet’i daha da ileriye taşımak maksadıyla talimatları doğrultusunda hazırlanan kitaplarla eğitim seviyesini yükseltmeye çaba etti.
Savaş sonrası fakirlik, hastalık ve cehaletle uğraş eden ülkede başka yandan bilim ve sanatla Cumhuriyet inşa ediliyordu. Yeni eğitim modeli benimseniyor, yurt dışına eğitim için öğrenciler gönderiliyor ve örnek bir ülke yaratılıyordu.
O devirde beşerler inançları doğrultusunda Dünya’nın düz olduğunu ya da bir boğanın boynuzları üstünde durduğunu düşünüyorlardı.
Astronominin ne olduğu hakkında hiç kimsenin bir fikri yoktu. İşte tam bu türlü bir vakitte “Hayatta en gerçek mürşit ilimdir, fendir” kelamlarıyla bilime verdiği ehemmiyeti özetleyen, kendisi de bir geometri kitabı yazmış olan Atatürk, astronomi alanında bir kitap yazması için Ord. Prof. Dr. Ali Yar’a istekte bulundu. İsteği doğrultusunda da 1929’da “Kozmografya” isimli bu kitap basıldı.
Kitabın müellifi Ali Yar, dünyanın birinci üç uçak mühendisinden biri olmuştur.
Bugünkü Galatasaray Lisesi olan Mektebi Sultani’den mezun olan Ali Yar, 1912’de Paris Yüksek Tayyarecilik Mektebi’nden mezun olmuştur. Böylelikle dünyadaki birinci uçak mühendislerinden biri olma talihini elde etmiştir. Ayrıyeten bizim şimdiki haliyle bildiğimiz İstanbul Üniversitesi olan Darülfünun’da o devirlerde cebir, astronomi dersleri verirdi.
Astronomi için kaynak niteliğindeki Kozmografya kitabı, 1933 yılında tüm liselerde okutulmaya başlatıldı.
286 sayfa, 21 kısımdan oluşan kitabın her bir kısmında farklı mevzulara yer verilmişti. 13. kısmında Ay’daki krateri gösteren bir fotoğrafa da yer verildi. Bu fotoğraftaki kraterin ismi ise Mustafa Kemal Atatürk’ün ismini taşıyor.
İçerik olarak astronomiyi anlatsa da bir bütün olarak Atatürk’ün bilime, eğitime verdiği değeri de gözler önüne seriyor. İçerisindeki gökyüzü haritaları, teleskop bilgileri, gezegenlerin yapısı ve kainatın yapısıyla o periyotta pek çok öğrencinin bilime büyük ilgi duyarak bu yolda ilerlemelerine vesile oldu.
Bu öğrencilerden birisi de Fahrettin Akbulut’tur. Akbulut, ilgi duyduğu bu kitabı okuyarak bilime değer verecek ve ilerleyen devirlerde de değerli bir matematik profesörü olacaktır.
Atatürk’ün yazdırmış olduğu bu kitabın birçok öğrenciye ilham kaynağı olduğunu görüyoruz. Bu isimlerden birisi olan Fatih Akbulut, Kozmografya kitabını alıp incelerken gezegenlerin, yıldızların ve koca bir kâinatın fotoğraflarını görünce astronomiye ilgi duymaya başlar. Sonrasında ise kendisine olağanüstü bir meslek planı çizmiş olacaktır.
California (Berkeley) Üniversitesi Matematik kısmından mezun olur, Wisconsin ve Michigan üniversitelerinde profesörlüğe kadar yükselir. Bu esnada çok değerli bir yanıtın peşine düşer: “Yaşadığımız uzay Öklid uzayı mı, yoksa onun yalancı kopyası mı?” sorusunu araştırırken İngiliz Astronomi profesörü Zeeman’ın 1963’te yaptığı kestirim içeren bir tahlilini bulur. Bu bulgusu onu birçok mükafata götürür, bunlardan biri de TUBİTAK Bilim Ödülü’dür. Oğlu Prof. Dr. Selman Akbulut da tıpkı babası üzere bilime aşık olarak yetişir.
“İstikbal göklerdedir!”
Kitabın değerini ise Atatürk’ün bu meşhur kelamıyla daha rahat kavrıyoruz. Lise sıralarında oturan Selmanlar, Fahrettinler, Aliler, Mehmetler… Daha birçok isme ilham olan ve ufkunu açan bu kıymetli kitabın müfredattan kaldırılması da kuşkusuz olumsuz gelişmeleri de beraberinde getirdi.
Günümüzde birçok olaya şahit olduğumuz ve bilimden uzak kalan kuşaklar, Atatürk’ün 1929’da düşünüp geliştirdiği bu sisteme baktığında, artık vakitten geriye gitsek günümüzden daha fazla yol kat edeceğimizi iddia edebilirler miydi?
Atatürk’ün bilim sevgisinin onu ne kadar ileri görüşlü bir başkan yaptığını günümüzde de hala devam eden toplumsal problemlerimizin başlangıç noktasına baktığımızda çok güzel anlayabiliriz. Eğitimli jenerasyonlar için ömrünü adayan Ulu Önder’imize hürmet ve hasretle.