Kan nakilleri günümüz tıbbında epey yaygın ve bir o kadar da kıymetli. Ancak bir insanın bir hayvandan kan alması, muhtemelen hayali bile kurulamayacak çeşitten bir niyet. “Nasıl yani?” dediğinizi duyar üzereyiz.
Biz bu içeriğimizde, bir insanın bir şempanzeden kan almak durumunda kaldığını hayal edelim ve bunun mümkün olup olamayacağına bakalım.
Dünyadaki her bir insanın muhakkak bir kan kümesi vardır ve bu kümeler, birtakım farklılıklar gösterir.
Kan kümelerinin birbirinden ayrılması, bir kişinin kırmızı kan hücrelerindeki antijenlere yahut antikorlara sahip olup olmadığına bağlı olarak şekillenir. Bu spesifik antijenler, bedenin bağışıklık sistemi üzerinde sinyal vazifesi görürler ve kırmızı kan hücrelerinde farklı hallerde bulunabilirler.
Ayrıca bu durum sırf kan hücrelerine has değil, vücuttaki tüm hücreler için geçerlidir. Böylece bağışıklık sistemi potansiyel olarak ziyanlı olabilecek hususları ararken uygun hücreleri hedefleyebilir.
Söz konusu kan hücrelerini sınıflandırmak olduğunda, karşımıza AB0 ve Rh olmak üzere iki ana kan kümesi sistemi çıkar.
AB0 sistemi, bir kişinin A, B ve 0 antijenine sahip olup olmadığı yahut her ikisine de sahip olduğu noktasında değişiklik gösterir. Örneğin kırmızı kan hücreleri A antijenine sahipse bu durum, bedende Anti-B antikorlarının olduğunu gösterir.
Aynı halde bedende şayet B antijeni varsa; bağışıklık sistemi, Anti-A antikoruna sahip demektir. Şayet kan kümesi 0 ise bu, kanda hiçbir antijenin bulunmadığı ve bu sebeple kanda her iki antikorun da bulunacağı söylenebilir.
AB0’ın yanı sıra Rh kan kümesi ise kanında insanlara benzeri bir kan antijeni bulunan maymunların taşıdığı sistemdir.
Yani Rh+ yahut Rh- üzere kısaltma sözleri, Rhesus maymunlarının isminden gelmekte. Bunun nedeni ise bu maymun cinslerinin kanında, D antijeni olarak bilinen bir proteinin bulunması.
Ayrıca bu kan kümelerinden biri olan 0, başkalarından farklı bir ehemmiyete sahiptir. 0 kana sahip şahısların kanı, herkes tarafından kullanılabildiği için bu şahıslara evrensel bağışçı ismi verilir.
Yani kırmızı kan hücreleri AB ve Rh antijeni taşımıyorsa, vücudun bağışıklık sisteminde rastgele bir olumsuz tepki oluşmaz ve bağış, epeyce inançlı bir hâle gelir.
Gelelim temel mevzumuza: İnsanların şempanzelerden kan alması mümkün mü?
Şaşırtıcı bir formda şempanzeler ve bunun yanında bonobolar, insanlarla yaklaşık %98,7 oranında tıpkı DNA yapısına sahiptir. Fiziksel görünümdeki bu besbelli farklılıkların yanı sıra genetik yapımız, bu iki canlıyla neredeyse birebirdir ve cinsler ortasındaki kan nakli konusunu bu derece değişik kılan da bu sürpriz benzerliktir.
Bir canlı cinsine ilişkin kanın, başka bir tıbbın damarlarına aktarılması süreci ksenotransfüzyon olarak isimlendirilir ve etik konular gereği bunu gerçekleştirmek çoğu vakit sıkıntı olsa da aslında imkânsız değildir.
AB0 kan kümesi sistemi, sadece insanlara has değildir.
Bu sistem, şempanzelerde ve eski çağlarda yaşamış maymun tiplerinde de mevcuttur. Bu noktadaki farklılık ise A ve B antijenlerinin, cinsler ortasında farklılık göstermesidir. Bu sebeple şempanzelerden alınan kan kümesi 0 olmadığı surece, insanların bağışıklık sistemi tarafından komplikasyon göstermesi yahut reddedilme ihtimali çok daha yüksektir.
Antijenlerin A ve B formunda farklılık göstermesi, birinci etapta beşerler ortası ahengi zorlaştırır üzere gözükse de aslında durum tam zıddıdır. Sahip olunan kan kümesi 0 olduğunda ve böylece kan hücrelerinde antijenler bulunmadığında, bağışıklık sistemi savunmaya geçmek için rastgele bir dürtü bulamaz.
Esasen mevzubahis kan nakli olduğunda, genetik yapımız şempanzelerle %98,7 oranında benzerlik gösterse de bu hayvanlar pek de yeterli bir tercih değildir.
Beklenmedik bir halde domuzların kanı, şempanzelere ve kimi maymun çeşitlerine nazaran insanların kanına çok daha güzel ahenk sağlarlar. Bunun sırrı ise AB0 kan kümesi sisteminin, domuz antijenleriyle daha kolay eşleşmesidir.
Bunun yanında bağışıklık sisteminin reaksiyon göstermesi ve kanın beden tarafından büsbütün reddedilmesi ihtimali de çok daha azdır. Yeniden domuzlardan alınan kalp kapakçıklarının, insan kalbine aktarıldığını bir yerlerde duymuş olabilirsiniz. Bunun sebebi de bu kalp örneklerinin reddedilme ihtimalinin bir epey az oluşudur.
Domuzlarda bulunan kırmızı kan hücreleri; hacim, boyut ve ömür döngüsü uzunluğu açısından insanlara büyük oranda benzerlik gösterir. Hatta bu hayvanların kanlarını, beşerlerle daha uyumlu hale getirebilmek için, genlerini değiştirebilmek bile mümkündür.
Özetle; çaresiz kalınan durumlarda, insanlara şempanze kanının transferi gerçekleştirilebilir.
Fakat sahip olunan kan kümesinin 0 sistemine ilişkin olması koşuluyla. Bunun tam zıddı bir biçimde şempanzelere insan kanı transferi ise şimdilik bilim dünyası tarafından araştırılmaya devam ediliyor fakat pek de uygulanabilir olacağına inanılmıyor.
Ayrıca kan nakli kelam konusu olduğunda bu nakil, illaki bir hayvandan yapılacaksa, şempanzelerden çok domuzlar, çok daha uygun bir seçenek üzere gözüküyor.
