İlk olarak 1980’lerin başında görülen, 1982’de salgın hâline gelen ve kaynağı hâlâ tam olarak bilinmeyen AIDS’e neden olan HIV yüzünden yalnızca geçen yıl 680.000 kişi hayatını kaybetti, bunun 460.000’i Afrika’da yaşıyordu.
Türkiye’de ise 32.376 kişi HIV olumlu, bunların 26.000’i erkek. HIV müspet olduğunu bilmeyenlerle birlikte yaklaşık 70.000 kişi olduğu iddia ediliyor.
AIDS’in açılımı “Acquired Immune Deficiency Syndrome” olup “Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu” manasına gelmektedir. İsminden da anlaşılacağı üzere bir sendromu tanımlar. HIV’in açılımı ise “Human Immunodeficiency Virus” olup “İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü” manasına gelmektedir ve bir patojeni tabir eder. Yani HIV isimli patojen, AIDS’in en büyük oluşum sebebidir.
HIV=ölüm, HIV müspet olmak=AIDS hastası olmak demektir. (YANLIŞ)
HIV, beşerdeki bağışıklık sistemi hücrelerini zayıflatır ve HIV enfeksiyonları meydana gelir. Bu enfeksiyonların ilerlemiş olan ölümcül hâline AIDS ismi verilir. HIV olumlu bir kişi, antiretroviral ilaçlarını (ARV) her gün aksatmadan alırsa AIDS’in ortaya çıkma riski çok düşüktür. Bu yüzden bu kişi, rastgele biri üzere sağlıklı bir halde yaşayabilir.
Hastalığın bu kadar korkutucu görünmesinin nedeni, yakın geçmişimize kadar I. Dünya Savaşı’ndan iki kat fazla can almasıydı ama virüs ile mücadelenin 30 yıllık serüveni artık meyvelerini veriyor.
ARV’lere erişim konusunda zorluk çeken ülkelerde yaşayanlar içinse durum ne yazık ki makûs. Orta ve Batı Afrika ülkelerinde yaşayan HIV olumlu bireylerin %75’i (5 milyon kişi), ARV’lere erişemediği için yavaş ve ağrılı bir vefatla yüzleşmeye mahkûm oluyor. Yoksul ülkelerde yaşayan 730.000 HIV olumlu çocukların %90’ının ARV’lere erişimi bulunmuyor.
Dokunmak, öpüşmek HIV bulaştırır. (YANLIŞ)
HIV ile yaşayan bir birey ile yan yana oturmak, ona dokunmak üzere hareketler ile virüs bulaşmaz. Üstte de bahsettiğimiz üzere kâfi tedaviler sayesinde, HIV ile yaşayan şahıslar, ömürlerini sağlıklı bir biçimde sürdürebilmektedirler.
HIV çoklukla eş cinsel erkekleri tesirler. (YANLIŞ)
Batı ülkelerinde ekseriyetle böyledir ancak dünya geneline bakıldığında çoklukla bayanların etkilendiği görülüyor. Sahra Altı Afrikası’ndaki HIV müspet şahısların %59’u genç bayanlardan oluşuyor. Güney Afrika’da yaşayan 15-19 yaş aralığındaki kızların HIV taşıma riski erkeklere nazaran 8 kat daha fazladır.
HIV olumlu birinin bebeği sağlıklı olamaz. (YANLIŞ)
ARV tedavisi gören gebe bir bayanın, bebeğine virüs bulaştırma ihtimali %2’den daha düşüktür. Bu tedavi sayesinde HIV müspet doğan çocuk sayısı son 20 yılda %60 azaldı. Örneğin, Küba’da anneden çocuğa HIV transferi sıfıra indi ve bu bahiste bir unsur imza atıldı.
Yine de unutulmamalıdır ki birtakım bölgelerde gebe bayanların yalnızca %39’u bu tedaviye erişebiliyor. Bu yüzden HIV olumlu bayanların yaklaşık yarısı HIV olumlu bebekler doğuruyor. Bu bebekler de anneleri üzere tedaviye erişemedikleri için üçte biri şimdi 1 yaşına gelmeden hayatını kaybediyor. Beşte biri ise 5 yaşına bile ulaşamıyor.
Prezervatif kullanmak HIV transferini önlemenin tek yoludur. (YANLIŞ)
Elbette ki çok kıymetli bir korunma yoludur lakin tek seçenek bu değildir. ARV tedavisi gören HIV müspet bir kişinin, partnerine HIV bulaştırma riski %96 azalmıştır. Hâlâ bu tedaviye ulaşamayanlar olduğu için bu global salgını büsbütün durdurmak ne yazık ki mümkün değil.
Bir ülkede HIV olumlu kişi sayısı ne kadar fazlaysa AIDS kaynaklı vefat sayısı da o kadar fazladır. (YANLIŞ)
Örneğin; olay sayısında dünya birincisi olan Güney Afrika’daki HIV olumlu sayısı 6,8 milyondur, AIDS nedeniyle ölenlerin sayısı ise 140.000’dir ancak Nijerya’daki olay sayısı daha az olmasına karşın tedavi alamayan HIV müspetlerin yarısı AIDS nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Nijerya’dakilerin %25’i tedavi alabiliyorken Güney Afrika’dakilerin %45’i tedavi alabiliyor.
HIV ve AIDS konusunda gerçek bilinen yanlışlar dışında “damgalama” konusu da kıymet arz ediyor.
HIV ile yaşayan bireyler ne yazık ki sık sık damgalamaya, etiketlemeye maruz kalıyorlar. Haklarında dedikodu yapılıyor, sözlü taciz ve tehditlere uğruyorlar. HIV ve AIDS konusundaki bilgisizlikler nedeniyle bu bireyler işlerinden atılabiliyor.
HIV ile yaşayan bireyler için yanlış tanımlamalar da sık sık yapılabiliyor. “HIV hastası” sözü kullanılmamalıdır; zira HIV, bir hastalığın değil virüsün ismidir. “AIDS virüsü” sözü de kusurludur, zira AIDS bir sendromdur ve bir hastalıklar tablosunu söz eder.
“HIV ile yaşayan kişi” ve “HIV olumlu kişi” ifadelerini kullanmak hakikat olacaktır. AIDS hastası, AIDS enfekte, HIV enfekte, HIV taşıyıcısı, AIDS taşıyıcısı üzere kullanımlar da kusurludur.
Bu damgalamanın ve ayrımcılığın önüne geçmek için Sağlık Bakanlığı, HIV pozitif kişilerin isim, soyadı ve T.C. kimlik numarası üzere bilgilerini almamakta; bu şahısların bilgilerini kod ile bildirmektedir.
Geçtiğimiz yıl güzel bir haber de duyuruldu: Japonya’da, AIDS’e neden olan HIV virüsüne karşı geliştirilen aşının maymunlarda tesir gösterdiği belirtildi.
Çalışma kapsamında 7 makak maymununa HIV virüsü enjekte eden takım, test edilen 4 maymunun virüsten enfekte olduğunu lakin kısa müddet sonra virüsün tespit edilemez hâle geldiğini belirledi. Aşı sayesinde uyarılan bağışıklık sisteminin HIV’in tesirini yitirmesini sağladığını kaydeden uzmanlar, yaklaşık 5 yıl içinde beşerler üzerindeki denemelere başlanacağını açıkladı.
Geçen yıl ağustos ayında ise Amerikan ilaç şirketi Johnson & Johnson’ın geliştirdiği aşı, Sahra Altı Afrikası’ndaki testlerinde başarısız oldu. 2637 bayan üzerinde denenen aşı kâfi müdafaayı sağlayamadı. Bill & Melinda Gates Vakfı tarafından da desteklenen aşının testleri, alınan sonuçların akabinde durduruldu.
Öte yandan, 2024 yılında tamamlanması beklenen ve Mosaico ismini taşıyan başka aşı çalışmasının ABD ve Avrupa’da erkekler üzerinde deneyleri sürüyor. Daha evvel Güney Afrika’da HIV’e karşı Uhambo isimli bir aşı çalışma başlatılmış lakin başarısızlığın akabinde 2020’de durdurulmuştu.
Umarız ki yakın vakitte aşısı bulunur ve tüm ülkelere çarçabuk ulaşabilir.
Sağlık hakkındaki öbür içerikler:
